Wanneer ik Schouwen op kom, schuiven de opeengepakte wolken in majestueus tempo laag over de kale vlakten richting de einder. Je kijkt ze op hun trage gang door de breekbare lucht eindeloos na. Vijftig tinten grijs kleuren ze. Langs de moerassen van tureluur, die vervelende nepnatuur waar vogels op dit moment verstek laten gaan en binnen niet al te lange tijd de beruchte Zeeuwse koortsen weer gedijen, glijdt je blik bijna tot aan Zierikzee. In de verte doemt ook de kerk van Brouwershaven op. Trots en ongenaakbaar boven de bomen en geploegde akkers. Ondanks die oude blikvangers voel ik me verlaten. Beelden van fietsers die verlangend naar Unox rookworst de striemende regen trotseren komen naar boven. Het zal hier maar tekeer gaan, zoals in 53. Nergens een schuilplek, nergens luwte. Maar het is rustig vandaag en alle wolken drijven sloom over en rijgen zich tot bergruggen aaneen langs de horizon. De lucht klaar op. Jacob Cats houd ik links en bij huize Mon Genie aan de dijk sla ik rechtsaf, de dijk naar Zonnemaire op. Daar moet ik zijn.
Mon Genie, Zonnemaire, wat een wonderlijk exotische namen in dit uitgestorven polder landschap. Franse flair uit de negentiende eeuw. Versierde, fraaie woonhuizen. Boeren die het niet slecht deden op deze vruchtbare bodem. Sonne-mare, twee keer water in de lokale taal, ondanks de zon in het wapen van het dorp. Geen armetierig bestaan, maar loon naar werken. Alles kwam hier goed. Komt hier goed, volgens Jos Willemsen, die ik bezoek. Omnia labore, dat is zijn motto. Op bijna oudtestamentische wijze vertrouwt Jos op de natuur, die steeds weer volop vrucht draagt. Als wij, op winst beluste westerlingen, het niet verpesten tenminste. Nu werken we nog niet samen met de natuur, maar ertegenin. Dat kost enorm veel energie. We vragen te veel, putten de aarde uit en zijn te weinig flexibel in de omgang met de grond, die rijk aan zaad en voedingstoffen is. Het streven zou zijn een vitaal land te scheppen. Alles draait om vitaliteit. Laat mij mijn visie omtrent successie hier in realiteit omzetten en je zal zien dat de opbrengst rijker en gezonder is dan wat we tegenwoordig produceren met kunstmest en meer oplevert in financiële zin bovendien, zo profeteert hij. In een nabootsing van natuurlijk successie met eetbare soorten staat Jos een brede polycultuur van vaste planten voor ogen. Een schril contrast met de verslindende monocultuur van nu.
Samen kijken we uit over de inlaag en de schorren bij het haventje van Bommenede, waar we met de mobiele picknicktafel naar toe zijn gelopen. Hier op het kruispunt van dijken waar de oude scheiding tussen Schouwen en Duiveland nog zichtbaar is, begint de victorie. Ooit bloeide hier de meekrap. Straks, als Jos zijn zin krijgt, ontstaan hier zogenaamde randerijen. Dat zijn brede randen landbouwpercelen waar in een grote variëteit telkens andere gewassen geteeld en geoogst worden, waarna de hele ordening geleidelijk opschuift en op natuurlijke wijze plaats maakt voor nieuwe soorten. Zo beweegt de teelt over de randen, raakt de grond niet uitgeput en creëert de ene soort op wonderbare wijze vanzelf de benodigde condities voor de volgende. We zitten allebei aan een kant van de picknick tafel die door Jos is gemonteerd op een bolderkar. Zo houden we elkaar in evenwicht, midden op de smalle dijk, waar auto’s ons moeizaam en nieuwsgierig passeren. Wat nu weer… Maar Zonnemaire is wel wat gewend.
Uiteraard moeten er veel meer mensen aan tafel komen. Jos benut mijn bezoek om zijn tafel uit te proberen. Woensdagmiddag, geen drukte bij de school. Dan maar zo het dorp door en de dijk op. Deze rijdende tafel is lekker dynamisch en illustreert Jos idee dus grandioos. Nieuwe landbouw, nieuwe rijkdom. Zeeland biedt daartoe talrijke mogelijkheden. Maar we benutten ze nauwelijks. Natuurlijk leidt de nieuwe landbouw tot radicale wijzigingen in het beleid en in het landschap. Als er echter een provincie is waarin dat goed kan, dan is het Zeeland wel. Als we maar durven. Durven kiezen voor de toekomst. Zeeland een grote proeftuin van het nieuwe denken over verantwoorde landbouw en dito producten. Eten van wat het land vrijwel als vanzelf voortbrengt. Eerlijk en gezond. Voorwaar een attractie van de bovenste plank voor al onze bezoekers en tijdelijke bewoners. Ergens moet het beginnen. Vanuit Zonnemaire dan, op de rand van Schouwen, op de grens van Zeeland. Vernieuwing en toekomst. Wat een pracht idee. Hopelijk pikken de inwoners het op. Professor Zeeman, hun grootste telg, zal trots op ze zijn.
