Sinds het bestaan van steden is vernieuwing aan de orde. Ideeën, samenlevingen en behoeften veranderen nu eenmaal sneller dan men kan bouwen. Veel plannen die gemaakt zijn voor de stad hebben niet het gewenste effect en worden nu als problematisch ervaren. Dit komt onder andere doordat er niet is verkend welke consequenties er zouden kunnen zijn. Met de scenario’s voor Oostburg wil ik het  voorstellingsvermogen op de toekomst vergroten. Waarbij ik ben ingegaan op verschillende vragen die nu al spelen, maar ook in toekomst steeds een grotere druk op Oostburg zullen hebben. Hoe houden we Oostburg aantrekkelijk, leefbaar en vitaal?

Samen met belanghebbenden en experts heb ik gewerkt aan scenario’s voor Oostburg en HET HUIS. De vraag die centraal staat voor de scenario’s voor Oostburg is op welke wijze het toekomstig Oostburg en HUIS er uit zou kunnen zien, rekening houdend met allerlei ontwikkelingen die gaande zijn in de economie, behoeften van winkels en horeca die zijn gevestigd, de noodzaak verouderde bedrijfspanden en woningen een nieuwe invulling te geven en de inrichting van de buitenruimte. Deze vraag heb ik opgepakt door  het gezamenlijk maken van scenario’s voor Oostburg en HET HUIS.

OOSTBURG EEN KLASSE APART
Een scenario voor verbonden krimp

In 2030 staat in Oostburg de kwaliteit van leven voorop. Oostburg staat in de regio bekend als een kwaliteitsdorp/stad. Dit komt door de kleine lokale winkels met een aanbod afgestemd op dat waar behoefte aan is in de regio. Oostburg is duidelijk verbonden met de regio door het aanbod aan zorgfaciliteiten, winkels, onderwijs, sport en culturele instellingen zoals kleinschalig theater en bibliotheek. Omdat de kwaliteit van de geleverde diensten goed en persoonlijk is, maken niet alleen bewoners van Oostburg gebruik van deze diensten maar kiezen ook inwoners van andere gemeenten uit de regio ervoor deze diensten te gebruiken. Omdat zo veel mensen de geleverde diensten afnemen, kan Oostburg de kwaliteit van de dienstverlening op peil houden en zelfs vergroten. Oostburg als kwaliteitsdorp/stad staat bekend vanwege het goede onderwijs. Enkele jaren terug is dit ontwikkeld in samenwerking met België, op verzoek van Belgen die in Oostburg kwamen wonen. Deze migranten wilden hun kinderen graag in Oostburg op school doen, onder de voorwaarde dat de kwaliteit van het onderwijs sterk zou verbeteren: veel aandacht voor ‘leren leren & studeren’ zonder daarbij het rendement (prestaties) uit het oog te verliezen: de leerkracht is een (hoog opgeleide) pedagoog die ook inhoudelijk kennis van zaken heeft.De zorg staat,net als 20 jaar geleden, hoog aangeschreven. Hoogwaardige en specialistische medische zorg gekenmerkt door een mensgerichte benadering trekt mensen uit de gehele regio naar Oostburg. Zorginstellingen weerspiegelen het karakter van Oostburg: de kwaliteit van het leven staat voorop.

De mensen die in Oostburg wonen hebben gekozen voor voorzieningen binnen handbereik. In het centrum vindt men kleine winkels gericht op bewoners van Oostburg. Men doet boodschappen bij deze winkels vanwege de klantgerichte benadering en de kennis die de verkoper heeft van de eigen producten, iets dat een grote supermarkt niet kan bieden. Het karakter van deze kleine winkels blijft behouden doordat de eigenaren tevreden zijn met de kleinschaligheid: men kan een goede boterham verdienen met het eigen bedrijf en daar is men tevreden mee, er is geen behoefte aan het grote geld.

Oostburg kiest voor behoud van eigenheid. De behoefte om te lijken op dorpen die de stad omringen is niet meer aanwezig. Doordat dit jarenlang wel wilden, zijn ze verloren gegaan in een identiteit die ze niet konden bereiken. De eigenheid van Oostburg ging hiermee verlopen. Ten tijde van de krimpcrisis is met hier over na gaan denken en is men er achter gekomen dat juist het verschil met de andere dorpen kansen biedt om zich als unieke stad te positioneren en profileren. Door de keuze voor eigen identiteit durfde Oostburg te kiezen voor krimp ten goede van kwaliteit.

Het duidelijke karakter van Oostburg levert beweegredenen voor vestiging in Oostburg: goede voorzieningen binnen handbereik, goede woningen, rust, verbondenheid door open gemeenschap, wonen in een dorpse omgeving met stadse faciliteiten.
Oostburg heeft een multiculturele samenleving waar instelling belangrijker is dan afkomst. In de gemeenschap gaat het om participatie, verbinding tussen culturen/groepen en collectiviteit. Basis van deze gemeenschap is ‘what you see is what you get’.

Ten tijde van berichtgeving over sloop en herbestemming als gevolg van krimp is er actieve burgerbetrokkenheid ontstaan. In plaats van klagen over de gang van zaken, organiseren bewoners zich steeds vaker en participeren zij in  plan- en besluitvorming. Mensen leveren op eigen intuïtie een bijdrage aan de ontwikkeling van Oostburg. Actieve betrokkenheid van burgers uit Oostburg kreeg een extra impuls vanwege het groeiend wantrouwen jegens Gemeente Sluis en de ervaring dat gemeenteraadsleden vooral naar de grotere gemeentelijke lijnen kijken en minder betrokken waren bij dat wat in het dorp Oostburg belangrijk was. Sindsdien laten burgers de Oostburgse stem steeds duidelijker doorklinken in de gemeentepolitiek. De aftrap voor deze geluiden vond plaats in het plaatselijke Ledeltheater dat sindsdien een bolwerk is van politiek-maatschappelijke debatten en kritische evenementen.

Een van de eerste acties van De Stem van Oostburg was het negeren van de badkuiproute. Bewoners kiezen hun eigen weg en werden met deze actie luid en duidelijk gesteund door de plaatselijke middenstand. Omdat niet alleen de badkuiproute problematisch was maar ook andere routes/straten voor verbetering in aanmerking kwamen hebben bewoners op eigen initiatief de nodige aanpassingen gepleegd: meer groen in de straten om het ‘stenige karakter’ af te zwakken, hondenbezitters hebben diverse plantsoenen aangewezen als hondenuitlaatzone. Dit laatste werd mogelijk door de vele lege plekken die ontstonden als gevolg van de sloopwoede vanwege de krimpcrisis. Dit heeft gezorgd voor grotere verbondenheid met de groene zone in en rond Oostburg: stad en groen lopen op diverse plekken in elkaar over en zorgen ervoor dat Oostburg een geïntegreerd onderdeel vormt met de omringende omgeving.

De krimpcrisis was precies wat Oostburg nodig had. De krimp heeft een positieve bijdrage geleverd aan de eigenheid van de stad en de kwaliteit van wonen, leven en werken. Tevens is het besef ontstaan dat het noodzakelijk is de blik op de toekomst te houden om blijvend te kunnen anticiperen op de beweging tussen krimp en groei. Dit heeft geleid tot innovatieve aanpak voor verduurzaming van de leefomgeving: natuurlijke woningen op basis van Cradle2Cradle met een eigen energievoorziening. De woningen in Oostburg zijn gericht op kwaliteit en wooncomfort met een eigen uitstraling, uniformiteit is uit den boze! Woningen hebben een eigen buitenruimte die naar eigen wensen kan worden benut zoals moestuin, recreatieve buitenruimte, atelier.

Oostburg heeft de krimpcrisis voortvarend aangepakt en dat is zichtbaar en merkbaar: uit het hele land bezoeken beleidsmakers Oostburg om de resultaten te zien en advies te krijgen over de aanpak van de krimpproblematiek. Oostburg is een modelstad, een Kenniscentrum voor Krimp.

VRIJPLAATS OOSTBURG
Een scenario voor ongebonden krimp

Oostburg kenmerkt zicht door het ontbreken van enige vorm van structuur. Of het nu gaat om structurering van bebouwing, openbaar vervoer, zorg of bedrijvigheid. Dit heeft geresulteerd in een gefragmenteerd Oostburg. Doordat Oostburg geen centrale functie meer heeft in west Zeeuws-Vlaanderen. De positie van Oostburg in west Zeeuws Vlaanderen werd steeds zwakker. Nadat het gemeentebestuur had besloten te verhuizen naar Sluis, keert Oostburg zich tegen het gemeentebestuur. Door deze ontwikkeling maakt de Gemeente Sluis geen indruk meer.

Als gevolg van het wegvallen van de samenhang tussen de kernen en Oostburg, zijn de kernen en Oostburg geen partners van elkaar, maar elkaar concurrenten geworden. Deze concurrentie was al veel eerder aan de gang toen in Cadzand-Bad 450 recreatiewoningen werden ontwikkeld en supermarkten op Oostburg een 2e vestiging in west Zeeuws-Vlaanderen opende in Cadzand-Bad. Niet veel later opende de AH supermarkt ook een 3e vestiging in Sluis. Hierdoor hadden de supermarkten niet genoeg klanditie meer waardoor zij de Oostburg verlieten. Door de hevige concurrentie tussen de kernen en Oostburg is de politiek verdeeld over Oostburg in de Gemeente Sluis. Er wordt veel vergaderd over de toekomst van Oostburg, maar er worden geen beslissingen genomen. Dit komt doordat niemand zijn hand in het vuur steekt voor Oostburg.

Niet alleen de gemeente durft geen initiatief te nemen. Ook investeerders hebben een afwachtende houding, de midden- en kleinbedrijven stellen veel investeringen uit. Sinds het millennium zijn er geen beter tijden aangebroken voor de midden- en kleinbedrijven. Veel van die bedrijven hebben hun tijd uitgezeten en zijn gestopt. De regionaal opererende bedrijven willen het liefst weg uit Oostburg. De ondernemingen die zijn gebleven hebben zich steeds meer gericht op de afzetmarkt in Oostburg.

Ondanks de afnemende werkgelegenheid en bedrijvigheid in Oostburg ontstaan er ook nieuwe kansen voor creatieve ondernemers. Er ontstaan diverse tijdelijke bedrijven die bijvoorbeeld handelen in tweedehans bouwmateriaal. Er is meer ruimte voor vrije gedachten. Oostburg is de plek geworden zonder grenzen en regels. Hierdoor worden veel kunstenaars, architecten en andere creatievelingen getrokken naar Oostburg die de vele leegstaande gebouwen bezetten en hun werk etaleren.

Oostburg staat inmiddels bekend als de meeste verloederde stad van Nederland. Oostburg kampt met enorme leegstand, wegtrekkende voorzieningen en bewoners. Oostburg was het florerende hart van west Zeeuws-Vlaanderen. De stad en vooral het centrum is in verval geraakt door de concurrentie van de toeristische plaatsen rondom Oostburg. Toch lijkt het tij te keren. Met behulp van de creatieve industrie, schijnt Oostburg nu uit het dal te krabbelen. Creatievelingen ontvluchten de Randstad om zich te vestigen in het desolate Oostburg waar alles mogelijk is. Ze kopen voor bodemprijzen een gebouw en verbouwen dit tot atelier. En beginnen ze moestuinen in de verlaten plantsoenen en braakliggende terrein waarbij ze ondersteund worden door de plaatselijk boerenstand. Door deze verandering is het oude evenement Fokveedag, wat in 2011 voor het laatst was gehouden, weer georganiseerd.

De bewoners in Oostburg zijn tevreden omdat men niet gehinderd wordt door verstikkende regels. En door de krimp is er ruimte voor persoonlijke vrijheid en groei. Deze omslag in de samenleving zorg voor een gemoedelijke sfeer in Oostburg. Men geeft elkaar de ruimte en respecteert elkaar. De vrije samenleving die is ontstaan in Oostburg trekt steeds meer vrijbuiters aan, die soms voor een lange of korte tijd in Oostburg wonen. Oostburg is een bijzonder bolwerk aan het worden voor kunst, cultuur, architectuur en tuinieren. Hierdoor worden er een nieuw soort toerisme getrokken naar west Zeeuws-Vlaanderen.

SMART CITY OOSTBURG
Een scenario voor gebonden groei

Oostburg staat voornamelijk bekend als aantrekkelijk woonstad met goede voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs en cultuur voor mensen die werken in de regio. Handig is aan Oostburg is dat het netwerk van kennis aanwezig is, waardoor meer en meer werknemers worden getrokken om in Oostburg te wonen. Dit is mede tot stand gekomen door de haven Zeebrugge en de Kanaalzone gezamenlijk woningen hadden gebouwd voor hun medewerkers in Oostburg. Toentertijd was Oostburg in recessie en waren de grondprijzen bijzonder laag, waardoor het heel gunstig was voor deze bedrijven om hier hun werknemers te huisvesten. In deze ontwikkeling heeft Woongoed een belangrijke rol gespeeld.

Het met plezier wonen in Oostburg staat centraal, daarom hebben nieuwe woonwijken in Oostburg een informele setting gekregen. De Euregio wijk, een nieuwe woonwijk in Oostburg, is zo opgezet zodat de Belgen, Zeeuws-vlamingen en Nederlanders als gemeenschap kunnen wonen. Deze wijk voorziet in de woonwensen van de Belg en van de Zeeuw, die volgens de projectonwikkelaar Woongoed, niet ver uit elkaar liggen. Het enige verschil is dat een Belg niet genoegen neemt de Hollandse rijtjeshuizen en Nederlanders wel. De trek naar de villa met tuin in een landelijk gebied is enorm door de welvaart. Meerdere uitbreidingslocaties in Oostburg zijn al aangewezen om aan die vraag te voldoen. één van de uitbreidingslocaties is het Grote Gat een natuurgebied wat nu aan de rand van Oostburg ligt, de bedoeling is dat deze waterpartij het centrum wordt voor alle leisure van Oostburg wat omringd is door nieuwe vormen van wonen zoals watervilla’s.

De concurrentiepositie van Oostburg ten opzichte van de kernen rond Oostburg is niet aanwezig. Oostburg heeft zijn vroegere functie als beleidskern, ambtenarenstad, weer volledig terug gekregen. Mede doordat de uitvoerde bedrijfsactiviteiten niet plaatsvinden in Oostburg maar in de regio en de bestuurlijke activiteiten wel is Oostburg de spin in het web geworden voor de economie van de regio. Het netwerk wat is ontstaan tussen Gent, Oostburg en Zeebrugge (GOZ) is zeer belangrijk voor de bloei van Oostburg en de regio. Door het GOZ is een Oostburg een belangrijke ontmoetingsplaats geworden. Naast een ontmoetingsplaats staat Oostburg bekend om zijn toegankelijkheid en betaalbaarheid. Hierdoor zijn meerdere hoofdkantoren van de diverse bedrijven gevestigd in Oostburg. Tevens zijn er ook belangrijke instanties van Nederland en België verenigd in Oostburg, dit was gedaan ter stimulatie van de werkgelegenheid van de regio. Zo hebben de belastingdienst van Nederland en België een gezamenlijk kantoor waar zij de zaken regelen voor de bedrijven in de regio.

Door de aanleg van de snelweg in Zeeuws-Vlaanderen en ontwikkeling van de kanaalzone en Zeebrugge is Oostburg gegroeid tot een regiostad met 7645 inwoners. Oostburg is naast een belangrijke kennisstad een prettige woonstad voor de regio geworden. Ook de vooruitzichten van Oostburg zijn gunstig, de internationale markt trekt aan in de regio en leidt tot meer aantrekkingskracht van Oostburg.

De voorzieningen zijn niet meer zoals oudsher gefocust op ouderen. Het Oostburg wat vroeger bestond uit alleen maar ouderen is niet meer aan de orde, veel jonge gezinnen en stellen hebben zich gevestigd in Oostburg, waardoor het aanbod totaal anders is dan voorheen.

Het onderwijs wat in Oostburg wordt aangeboden is een totaalpakket van basisonderwijs tot Hoger beroepsonderwijs. Door de komst van nieuwe technologieën in de regio en de havengerelateerde activiteiten was er een tekort aan vakbekwaam personeel. Bedrijven uit de regio, de haven van Zeebrugge en bedrijven rond de kanaalzone hebben de handen in een geslagen en samen met de Hogeschool Zeeland, ROC Zeeland, beroepsopleidingen Gent en de Universiteit van Gent onderwijs ontwikkeld wat wordt aangeboden in Oostburg. De werkgelegenheid in de regio west Zeeuws-Vlaanderen, West-Vlaanderen (België) en Oost-Vlaanderen (België) is aantrekkelijk voor hoog- en laagopgeleiden.

ONDERSCHEIDEND OOSTBURG
Een scenario voor ongebonden groei

Oostburg is uitgegroeid tot groot commercieel centrum van west Zeeuws-Vlaanderen. De grootste ontwikkelingen hebben plaatsgevonden aan de randen van Oostburg. Aan de Noordrand van Oostburg is een Shoppingmall gevestigd om outlet de winkelen. Veel winkels die vroeger in het centrum van Oostburg zaten zijn hier in gevestigd. De Shoppingmall heeft een grote aantrekkingskracht voor de regio en België. Zeker in het vakantieseizoen komen hier veel toeristen op af. De rand in het zuiden van Oostburg is vertegenwoordigd door een commercieel zorgcentrum en een Albert Heijn XXL. Deze van buitenaf georganiseerde bedrijven maken gebruik van de strategische plek van Oostburg en de redelijke goedkope grondprijs, waardoor zij zijn uitgegroeid tot giganten in de regio. Oostburg kenmerkt zich door in te spelen op de gat in de markt. Het aanbod is daardoor niet steeds hetzelfde. De bedrijven zijn gericht om op korte termijn veel geld te verdienen en dan hun bedrijf te verkopen voor een groot bedrag.

Net zoals alle andere grotere plaatsen in west Zeeuws-Vlaanderen is Oostburg gericht op toerisme, doordat west Zeeuws-Vlaanderen een trekpleister is voor vele vakantiegangers.Oostburg heeft wel concurrentie van Sluis, Breskens en Cadzand-Bad en probeert keer op keer hier om meer vakantiegangers te trekken om geld te besteden in Oostburg. Dit gebeurt voornamelijk aan de randen van Oostburg.

De vernieuwing van Oostburg heeft voornamelijk plaatsgevonden aan de randen van Oostburg. Doordat er ruimte was om uit te breiden aan de randen van Oostburg was het minder aantrekkelijk voor ondernemers om zich te vestigen in het centrum van Oostburg. Het centrum van Oostburg werd leeg en verwaarloosd. Het lege centrum had ook zijn weerslag op de woonwijken van Oostburg. Mensen vonden het onaantrekkelijk om te wonen in een stad zonder hart.

Om leegstand van woningen te voorkomen heeft de gemeente Sluis de regel van het verbieden van 2e huisbezit verworpen. De woningen van Oostburg stonden in de uitverkoop. De goedkope woningen waren erg in trek bij buitenlanders, ondernemers die tijdelijk personeel wilde huisvesten in de regioen mensen met een uitkering. Daarnaast trokken de goedekope woningen veel jonge mensen uit Nederland aan. Tijdens de uitverkoop vreesde men voor een verdere achteruitgang van Oostburg, maar het tegendeel was waar. Door de gunstige prijzen en ontwikkelingsmogelijkheden van de gebouwen, die voor een groot deel vrij werden gegeven door de Gemeente Sluis, is het centrum van Oostburg weer langzaam aan het bloeien.

Het centrum van Oostburg is nog wel met haar voorzieningen gericht op de ouderen. Veel pensionada’s en ouderen die zorg nodig hebben zich gevestigd in Oostburg. Het aanbod van culturele activiteiten is dan ook afgestemd op deze doelgroep.Maar hier zit nu een verschuiving in. Ondanks de grote bedrijvigheid aan de randen van Oostburg wordt er toch weer aandacht besteed aan het centrum. Er is begonnen met het centrum van Oostburg weer in zijn oude situatie uit de jaren 60 terug te brengen. Deze aandacht is afkomstig vanuit een algemene interesse van jonge mensen naar naoorlogse wederopbouw steden. Deze trend is terug te zien in diverse steden in Nederland. Er worden zelfs nieuwe gebouwen neergezet in de stijl van de jaren 60.