Turen op historische kaarten vind ik een aangename bezigheid. Het is  tijdreizen. De geschiedenis ontvouwt zich en toekomstbeelden doemen op.  Zo ontstaat een verhaal. Op de eerste regenachtige dag neem ik de bus naar Zierikzee en tref in een snuisterijenwinkel, annex hulporganisatie dierenambulance, enkele kopieën van historische kaarten aan.

Historische kaarten brengen opheldering over de sporen die in het landschap zijn achtergebleven, hetzij door mensen gemaakt, hetzij door de natuur aangebracht.  Ze laten zien hoe alles aan verandering onderhevig is. Niets is permanent.  Maar het ene spoor is het andere niet. Sommige sporen blijven lang leesbaar in het landschap, zoals dijken en wegen. Andere zijn uitgewist en bestaan alleen nog op een kaart of in de herinnering. Bijvoorbeeld gebouwen en begrenzingen van waterpartijen.  Elke toestand is tijdelijk en soms zelfs letterlijk aan de getijden overgeleverd. Dat leert begrippen als krimp en groei relativeren.

ZONNEMAIRE

Het gebied Zonnemaire uit 1752 (rood omrand) geprojecteerd op het Zonnemaire van anno 2013. Alle structuren van de begrenzingen uit 1752 zijn nog herkenbaar in het landschap:

Bron: google maps 2013

Bron: google maps 2013

 

Anno 1752:

Bron: KAARTE DER EYLANDEN SCHOUWEN EN DUIVELAND op Ordere van Wÿlen sÿne Doorlugtigste Hoogheid W.C.H. Friso Prince van Orange en Nassau &c, &c, &c. Meetkundig opgenomen en voltrokken in den Jare 1752 door de Ingenieurs D.W.C. Hattinga en Anth. Hattinga.

Bron: KAARTE DER EYLANDEN SCHOUWEN EN DUIVELAND op Ordere van Wÿlen sÿne Doorlugtigste Hoogheid W.C.H. Friso Prince van Orange en Nassau &c, &c, &c. Meetkundig opgenomen en voltrokken in den Jare 1752 door de Ingenieurs D.W.C. Hattinga en Anth. Hattinga.

 

Op deze kaart is te zien dat de huidige vier toegangswegen naar Zonnemaire ook in de 18e eeuw al bestonden. De Blooise dijk vormde toen de begrenzing tussen de HEERLYKHEIT  BELOYS, de BELOYS POLDER, en de HEERLYKHEIT VAN SONNEMAAR. Deze dijk zette zich voort  in de  huidige Veerdijk, die de NIEUW BOMMENEDE POLDER aan de zuidoost zijde begrensde. Aan de noordoostzijde van de HEERLYKHEIT VAN SONNEMAAR bevond zich geheel buitendijks een havengebied. Aan de noordzijde van deze haven bevindt zich in 1752 de RUÏNE VAN BOMMENEDE, aan de zuidzijde van de haven is HET NIEUWE VEER. Het gebied van de HEERLYKHEIT VAN SONNEMAAR strekt zich naar het zuiden toe uit tot DEN NOORDGOUWSEN DYK en naar de oostzijde tot aan de huidige Dreischorsedijk. De huidige Zuidweg  en Oostweg zijn ook op de kaart van 1752 te herkennen.

Anno 1725:

Bron: Halma 1725

Bron: Halma 1725

De eilanden Schouwen en Duiveland zijn aan elkaar gegroeid.

Anno 1620:

Bron: Kaart ca. 1620 getiteld MIDDELBURGUM

Bron: Kaart ca. 1620 getiteld MIDDELBURGUM

 

Wikipedia http://nl.wikipedia.org/wiki/Bommenede

Deze kaart van ca. 1620 laat zien dat Schouwen en Duiveland twee eilanden zijn. De plaats Bommenee is te zien in de noordoost punt van het eiland Schouwen. Volgens Wikipedia bestond Bommenede voorheen als eiland en later als vesting van de twaalfde tot ver in de zeventiende eeuw.

Anno 1274:

Bron: CAERTE VAN ZEELAND, gelyk dat gelegen was in ’t Iaer 1274.

Bron: CAERTE VAN ZEELAND, gelyk dat gelegen was in ’t Iaer 1274.

 

Op de kaart van 1274 komt het eiland Bommenee niet voor. Wel is hier Sonnemaere als eiland te zien (rood omrand).  Getekend is een vijftal plaatsen op het eiland Sonnemaere, namelijk Noortgouwe, Westgou, Dreyser  en Zyen. Opvallend is dat Zirckzee de haveningang nog aan de noordoostzijde heeft. Later,  als de geul tussen de eilanden is dichtgeslibd, ligt de haveningang aan de zuidzijde.